ساحات وجودی انسان و ارتباط آنها با یکدیگر از منظر ابن سینا

به ظاهر همه اتفاق نظر دارند که انسانشناسی عالی ترین مقصد و منظور تحقیق فلسفی است و در تمام مکاتب گوناگون فلسفه ، هدف مذکور پیوسته تایید و تاکید شده است . آنچه از میان مقصود نظر ماست ، توصیف و تحلیل و نقد دیدگاه انسانشناختی ابن سینا آن هم در پرتو نظریات جدید می باشد. یکی از این مسائل ، حقیقت انسان از منظر ابن سینا می باشد . از آنجائی که وی به دو ساحت نفس و بدل برای آدمی قائل است ، این سوال مطرح می شود که کدام ساحت ، حقیقت انسان را تشکیل می دهد؟ در جواب گوئیم با توجه به مبانی شیخ همچون ترکیب انضمامی ماده و صورت حقیقت انسان ، مجموع نفس و بدل می باشد. از دیگر مسائل ، ساحات وجودی نفس و ارتباط آنها با ذات نفس از منظر شیخ الرئیس است که وی ساحات وجودی نفس را افعال و انفعالات و قوا می داند و از دیدگاه وی ارتباط افعال با ذات نفس. ارتباط علی و معلولی است و ارتباط انفعالات با ذات نفس ، ارتباط عرض و موضوع آن است . وی ارتباط قوای غیرعاقله با ذات نفس را ارتباط ابزار و صاحب ابزار می داند ، علاوه براینکه به وحدت قوای عاقله با ذات نفس قائل است و از آنجا که ترکیب علت و معلول ، عرض و موضوع آن و ابزار و صاحب ابزار را ترکیب انضمامی می داند ، نمی تواند اتحاد ساحات نفس با ذات نفس را به اثبات برساند. با ارزیابی این نظریات ، ناتوانی دیدگاه ابن سینا آشکار می شود ، چرا که سیستم فلسفی او از دو جهت ناسازگاری درونی و بیرونی رنج می برد. از جهت ناسازگاری درونی : به عنوان مثال وی حقیقت انسان را نفس او می داند اما با توجه به مبانی وی ، مجموع نفس و بدل خواهد بود و از جهت ناسازگاری بیرونی : به عنوان نمونه دیدگاههای وی با آموزه های دینی ناسازگار است . ناسازگاریهایی که نظریه رقیب وی یعنی نظریه ملاصدرا از آن مبرا است.